Najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego otwiera nowe perspektywy dla osób spłacających kredyty, szczególnie dla byłych małżonków, rozważających unieważnienie umowy kredytowej. Uchwały III CZP 12/23 i III CZP 156/22 z 19 i 26 października 2023 r., mogą stanowić  przełom w podejściu sądów do konieczności wspólnego występowania wszystkich kredytobiorców w procesach przeciwko bankom.

Kluczowym pytaniem dla wielu kredytobiorców jest, czy mają prawo do samodzielnego występowania w procesie dotyczącym unieważnienia umowy kredytowej, czy też w przypadku gdy występują współkredytobiorcy wymagane ich wspólne działanie. To zagadnienie jest  szczególnie istotne, w przypadku gdy kredytobiorcy byli małżeństwem,  a w okresie kredytowania doszło do orzeczenia rozwodu i nie osiągnęli porozumienia co do zgłoszenia wspólnego pozwu. Dotychczasowe stanowiska sądów były rozbieżne. W wielu przypadkach sądy uznawały, że między kredytobiorcami zachodzi współuczestnictwo konieczne, to znaczy proces mógł się toczyć tylko wówczas, gdy łącznie wystąpią w nim określone osoby, czyli na przykład po stronie powodowej oboje małżonkowie. Czasami w praktyce dochodziło do sytuacji, że nawet Sądu nie interesowało, że jeden z małżonków został wyłączony z umowy kredytu aneksem, nadal Sąd uważał, że skoro pierwotnie wspólnie zawierali umowę to muszą wspólnie występować w procesie frankowym.

Powodowało to konieczność wspólnego działania wszystkich kredytobiorców występujących w danym stosunku prawnym. Dotyczyło to głównie sytuacji,gdy żądaniem pozwu było objęte roszczenie o ustalenie nieważności umowy obok roszczenia o zasądzenie świadczenia nienależnego (takie roszczenia formułuje się, gdy umowa kredytu jest nadal wykonywana). Banki często wykorzystywały tę linię orzeczniczą i podnosiły w tym zakresie zarzut braku legitymacji czynnej, wskazując, że wszyscy pierwotni kredytobiorcy powinni pozwać bank o ustalenie nieważności.

Takie stanowisko sądów prowadziło do trudności, szczególnie w sytuacjach, gdy relacje między kredytobiorcami były napięte i nie było możliwości wspólnego działania. Wówczas jeśli tylko jeden z kredytobiorców był zainteresowany unieważnieniem kredytu nie mógł samodzielnie wystąpić z pozwem do sądu.

Uchwały Sądu Najwyższego z października 2023 r. mogą być rewolucją w podejściu do  współuczestnictwa kredytobiorców. Uchwała III CZP 12/23 stanowi, że współuczestnictwo wszystkich kredytobiorców nie jest konieczne w sprawach dotyczących unieważnienia umowy kredytowej przeciwko bankowi. Podobnie uchwała III CZP 156/22 potwierdza, że nie ma wymogu wspólnego udziału wszystkich kredytobiorców w sprawie o unieważnienie umowy kredytowej i żądanie zwrotu nienależnych świadczeń.

Przywołane orzeczenia Sądu Najwyższego mogą otworzyć nowe możliwości dla byłych małżonków oraz innych kredytobiorców, którzy nie są w stanie osiągnąć porozumienia co do kierowania wspólnego pozwu. Według stanowiska Sądu Najwyższego, wystarczy, że jeden z kredytobiorców złoży pozew w sprawie unieważnienia umowy, co może stanowić znaczącą zmianę w dotychczasowej praktyce. Tym samym Sąd Najwyższy potencjalnie otworzył drogę do unieważnienia umowy kredytowej frankowiczom, którzy są w konflikcie ze współkredytobiorcami m.in. rozwiedzionym małżeństwom i nie mogą się porozumieć z pozostałymi co do pozwu i wspólnego żądania nieważności umowy. Należy też przyjąć adekwatne stanowisko gdy mamy do czynienia ze śmiercią jednego z kredytobiorców.

 Uchwały te są pozytywnym krokiem w kwestii rozwiązania problemu legitymacji czynnej kredytobiorców, czyli wyjaśnienia kwestii tego, kto może wszcząć i prowadzić proces. Stwarzają one nadzieję na większą niezależność w działaniu kredytobiorców. Dla wielu osób to nowa możliwość podjęcia decyzji o unieważnieniu umowy kredytowej bez konieczności jednomyślnego wspólnego działania wszystkich stron, co otwiera nowe horyzonty w sferze unieważniania kredytów bankowych.